Огласи
FOČA – Komisija za očuvanje kulturno-istorijskih spomenika BiH stavila je na listu izuzetnog blaga crkvu Svetog Nikole u Foči, sa starom srpskom školom i relikvijama neprocjenjive vrijednosti.
U Srednjem vijeku, u tadašnjoj Hotči, koja je bila dio stare srpske države, postojale su dvije velike pravoslavne crkve, ali su ih po osvajanju Turci porušili – bilježe stare hronike.
Najveću, katedralnu crkvu, u centru varoši, za koju se smatra da potiče iz 11 vijeka, Osmanlije su porušile oko 1501. godine i u vrijeme Bajazita Drugog, a na njenim temeljima podigle Carevu džamiju.
„Zanimljivo je da Srbi-pravoslavci iz Foče, poslije toga, skoro 350 godina nisu imali svoju bogomolju, nego su bogosluženje obavljali po privatnim kućama. Tako je bilo do 1857. godine, kada su dozvolom Porte, Srbi izgradili hram Svetog Nikole u brdovitom i dosta nepristupačnom dijelu varoši, nazvanom Ćerezluk“, priča protojerej stavrofor Ranko Bilinac, dugogodišnji starješnina ovog hrama i autor monografije o srpskoj pravoslavnoj crkvi u Foči.
Mnogo zanimljivosti pratilo je izgradnju hrama, koji je kroz vijekove sakupljao vjerujući narod, hrabrio ga i duhovno krepio.
„Zemljište za crkvu darovala je Savka Jovičić, iz porodice Vladisavljevića, posljednja plemkinja ovoga kraja, koju su zbog njenih rodbinskih veza sa Dubrovnikom, prozvali Dubrovčanka“, objašnjava Bilinac.
Savka je sahranjena u porti crkve i to je jedini grob koji se nalazi pored bogomolje.
Crkvu su podizali najbolji neimari iz Dalmacije, na čelu sa Spasojem Vulićem, rodom iz Tetova. Pomagali su, nesebično, seljaci sa konjima i volovima, radeći danonoćno. Međutim, uprkos dozvoli turskog paše, zvane „buruntija“, gradnji crkve žestoko su se protivili domaći muslimani, prijeteći da će pobiti i majstore i radnike.
Oko crkve je, zbog opasnosti, morao biti podignut i visok, kameni zid, koji je i i danas sačuvan. Fočanski hram imao je 12 kubeta sa strane, sa dominantnim velikim kubetom na sredini.
„Prilikom stavljanja maltera, pričali su mi djedovi, u malter su, radi tvrdoće i vezivne strukture, stavljana bjelanca od jaja, a u zidove vruć i tek zagašen kreč“ – priča Velo Ćebović, 82-godišnjak i jedan od boljih poznavalaca prošlosti Foče.
Kubeta su, zajedno sa krovom od olova, docnije porušili i skinuli Austrougari.
Zanimljiva je i doprema carskih dveri-oltarskih vrata, čak iz Trsta, u Foču. „Iz straha da ih Turci ne otkriju, bile su sakrivene u velike, drvene bačve. Iz Trsta je i crkveno zvono. Ono je sve do pada turske carevine bilo sakriveno u magazi poznatog trgovca Radovana Glođaja“ – ističe sveštenik Ranko Bilinac.
Fočanski hram je, i pored čestih pohara i stradanja, uspio da u svojoj riznici sačuva brojne dragocjenosti i relikvije, kao i čestice moštiju nekoliko svetitelja.
Fočanska crkva ima više vrijednih ikona iz 16, 17. i 18 vijeka, koje su živopisali glasoviti Georgije Mitrofanović, kao i italokritski slikari, srpski i ruski majstori-ikonopisci itd.
U riznici se nalazi i fočansko četvorojevanđelje, sa svojeručnom posvetom i potpisom crnogorskog vladike, književnika i državnika Petra Petrovića Njegoša.
(www.palelive.com / Srna / foto: Panoramio)
