Огласи
Dolazak Osmanlija
Bosna, zemlja naseljena Slovenima, srpskim i hrvatskim plemenima, podijeljena između pravoslavnog istoka i katoličkog zapada je bila idealno tlo za širenje Bogumilstva koje je u Bosnu stiglo sa istoka već u XII vijeku.
Formirana je Crkva bosanska, heretička crkva koja je jedina uspjela da postane zemaljska (državna) crkva i bila je crkvena zajednica bosanskih hrišćana u srednjem vijeku. Iako su je katolička i pravoslavna crkva smatrale jeretičkom, njeni pripadnici su sebe smatrali pravim hrišćanima. I dan danas se u nauci vode rasprave o karakteru Crkve bosanske i njenoj povezanosti sa bogumilskim pokretom.
Crkva bosanska je pružala utočište vjerskim prognanicima sa raznih strana: bogumilima iz Raške, patarenima iz Dalmacije i katarima sa zapada, zbog čega je pokretano više krstaških pohoda na Bosnu.
Na području opštine Pale postoji oko 100 nekropola stećaka, što je ukupno 1/3 od broja nekropola u Sarajevu i okolini.
Na području opštine Pale, se smjenjivao jak uticaj Bogumila, ali i pravoslavlja koje je dolazilo sa istoka. Na obodima paljanske opštine i Opštine Istočni Stari grad je bio smješten grad Hodidjed (naziv po hoditi Djedu, poglavaru bogumilske-bosanske crkve). U oblasti koju je kontrolisala vlastela Pavlovića, postojale su najvjerovatnije četiri crkve (Sv. Petra kod Pala iz XIII vijeka, prema nekim izvorima crkva na Romaniji iz 1426. godine, kod Rogatice – grada Borač i kod manastira Dobrun – Kruševo iz XIV vijeka) u istočnoj Bosni i tri u okolini Trebinja (oblast koju su u jednom periodu kontrolisali Pavlovići).
Dio bosanskih kraljeva i vlastele je priznavao i prihvatao Crkvu bosansku, dok se dio okretao ka pravoslavlju i katoličanstvu. Turskim osvajanjima i dolaskom islama Crkva bosanska je prestala da postoji. Vjerski objekti koje su koristili Bogumili, pravoslavni i katolici su u velikom dijelu uništeni, a njihovo obnavljanje je počelo nakon što se vlast Turaka u Bosni stabilizovala. Plemstvo uglavnom prelazi na islam, kako bi sačuvalo posjede i gospodarstvo, dok obično stanovništvo ostaje u staroj vjeri. Međutim, pritisnuto nametima, kasnije i obično stanovništvo polako počinje prihvatati novu vjeru.
Tursko osvajanje Bosne u najznačajnijim crticama – Prva nadiranja Turaka duboko na Balkan počinju krajem XIV vijeka. Najprije u jesen 1386., a zatim i 1388. godine. Vlatko Vuković Kosača, gospodar Huma i jedan od najboljih vojskovođa kralja Tvrtka I je predvodio srpsku vojsku u pobjedi nad Turcima kod Bileće 1388. godine. Turci predvođeni pašom Lala Šahinom su prodrli u njegovu oblast, a Vlatko im se 27. avgusta nedaleko od Bileće suprotstavio i potukao ih. – Vuković se kasnije našao na čelu odreda koji je kralj Bosne poslao knezu Lazaru i oni su činili lijevo krilo srpske vojske u Kosovskom boju koje je bilo pod udarom Bajazita I, iz koga se vratio i izvijestio o srpskoj pobjedi, nakon čega je Tvrtko slao izvještaje o hrišćanskoj pobjedi u čiju slavu su zvonila crkvena zvona u Parizu. – 1414. Osmanlije u velikom broju upadaju u Bosnu iz tri pravca, pljačkaju sve pred sobom i povlače se. Sljedeće godine dolaze ponovo i u Bitci na Usori pobjeđuju Ugarsku vojsku. – Bosanska vlastela sklapa sporazume sa Turcima u međusobnoj borbi za prevlast, što Turci koriste za ostvarenje svojih interesa. – Sandalj Hranić i vojvoda Radoslav Pavlović postaju vazali sultana Murata II. – Petar Pavlović, poginuo je 1420. godine u borbi sa Isak-begom, koji je bio na strani Sandalja Hranića.
– Za vrijeme Murata II 1424. i 1425. turska vojska je krstarila Bosnom. 1428. godine Turci otimaju Pavlovićima Hodidjed, a 1430. godine Vrhbosnu (Sarajevo). Kasnije su Turci bili na kratko vrijeme izgubili Hodidjed, ali na ljeto 1435. turski vojvoda Barak povrati Hodidjed i od tada Hodidjed i Vrhbosna ostadoše stalno u rukama Turaka. – 1463. Predvođeni sultanom Mehmedom II Osmanlije osvavaju Bosnu, a 1482. sultan Bajazit II zauzima Hercegovinu. Bosna postaje ključno uporište u daljem turskom prodoru u Evropu. – Ferhat-paša Sokolović na proširenoj teritoriji stvara Bosanski pašaluk sa sjedištem u Banjoj Luci. – Padom Bihaća 1592. godine Turska potpuno osvaja teritoriju Bosne i Hercegovine. |
Za naše područje i područje Sarajeva, postoje interesantni zapisi, koji govore o prihvatanju islama članova porodice Pavlovića.
Ali-beg Pavlović, u spisima kao “Pavlovića zemlje gospodar”, je po nekim izvorima bio treći sin Isa-bega Isakovića (Šabanović, Bosanski pašaluk, 129-130), dok je prema profesoru Stojanoviću (Stare srpke povelje i pisma br. 947-1171) bio jedan od Pavlovića koji je prešao na islam.
Pak Isa-beg Isaković (Isak Hranić ili Isak Pavlović) je bio drugi sandžakbeg osmanske pokrajine Bosne i glavni osnivač gradova Sarajeva i Novog Pazara. Primio je islam i postao usvojeni sin prvog bega Bosne, Isak-bega, i otac šestog bosanskog sandžak-bega Gazi Mehmed-bega. Jedan dio istoričara zastupa tezu da je riječ o bratu Stefana Vukčića Kosače, Isaku Hraniću, koji ga je predao Mehmedu II kao garanciju lojalnosti. Po ovoj teoriji Isa-beg je, nakon što ga je usvojio Isak-beg, primio islam, te za ondašnje prilike izgradio zavidnu vojničku i političku karijeru. Po drugima, Isa (Isak Pavlović) je zarobljen tokom jednog upada akindžija na posjed velikaške porodice Pavlović. U zarobljeništvu se dokazao kao izuzetno sposoban, što je vođu spomenutih akindžija potaknulo da mu ostavi imanje, ali i poziciju koju je imao.
U Topliku kod Lukavice, u blizini starog groblja sa nišanima, do danas su se sačuvali ostaci turbeta kojeg mjesna tradicija vezuje za jednog od Pavlovića, koji je sahranjen pod njim. U blizini turbeta je nekropola stećaka na Pavlovcu, na kojoj je ukopan Pavle Radenović.
Nije rijetka pojava da je u prvim popisima Bosanskog sandžaka, uz ime novog muslimana upisano ime oca Abdullah, Abdulhaj, Abdulhalim (Božiji rob), iza čega se krije hrišćansko porijeklo. Tako je i bosanski sandžak-beg Ajas-paša, sin Abdulhaja, kao i Jahja-paša, dok sa Jakub-pašu stoji da je brat Radosava (Vesna Mušeta-Aščerić).
Kapije Starog grada osvojene izdajom
U posadi Hodidjeda 1455. godine je Husein sin Rajka, hizmećar Isa-bega. U popisu Bosanskog krajišta iz 1455. godine upisan je vlah Hamza kao timarnik u posadi Hodidjeda, sa timarom u koji su ulazila sela Donji i Gornji Stup. On je i 1468. godine korisnik istog timara, ali sada u posadi tvrđave Kreševo. (TD. No.0-76 (1468/69), fol. 103v.)
Balaban sin Bokčina 1462 .godine posjeduje mulk imanje u blizini sastava Koševe u Miljacku (vjerovatno sastavci Bistrice i Paljanske Miljacke ili Mokranjske Miljacke i Paljanske Miljacke), imanje koje je njegova stara baština naslijeđena od oca Bokčina i djeda Stipka. Te godine Balaban je prodao Isa-begu mezru Brus na Trebeviću, koju je ovaj zajedno sa drugim nekretninama uvakufio za izdržavanje tekije u Sarajevu. U popisu iz 1468.godine, Balaban je korisnik čifluka kojeg je kupio tapijom od Isa-bega, uz obavezu davanja desetine. Balabanov sin Alija je korisnik čifluka na Gorici, kojeg također koristi uz obavezu davanja desetine. Alijin čifluk se sastojao od napuštene baštine hiršćanina Vukčemiša, koja pripada Trgovištu (Sarajevo), i jednog vodeničkog vitla. Ovaj čifluk je kasnije od njega otkupio Skender-paša i uvakufio za izdržavanje tekije. ( TD. No. 0-76 (1468/69), fol. 38v,39r; Aličić, rukopis, 148)
Timar kojeg čini selo Brnjica kod Mokrog, koristi Musa sin Nikole. Ovaj timar je 14. juna 1469. godine dat na korištenje novom muslimanu Ahmedu.
Sitna vlastela sa sarajevskog područja, prihvatanjem Islama zadržala je svoja porodična prezimena, pa je lako pratiti njihovo srednjovjekovno porijeklo. Tako se 26.jula 1470. godine u carskoj službi pojavljuje Ali-beg i brat mu Smail-beg, sinovi Ivana Vlahovića, a Isak Jablonić kao svjedok na jednom zapisu iz 10. novembra 1475. godine. U popisu Bosanskog sandžaka iz 1468. godine upisan je čifluk Skendera kojeg sačinjavaju dvije njive Jusufa Radosalića, po imenu Dvorište i Kundarić, u okolini Mokrog. Trećinu sela Žuželj koristi Jusuf Debelić u okviru čifluka koji mu je dodijeljen za vršenje vojne službe.” (Truhelka, Tursko-slovjenski spomenici, 31 (br.29); Stojanović, Stare Srpske povelje i pisma, br.871-872; Zlatar, O nekim muslimanskim feudalnim porodicama, 99).
Groblje turskih vojnika – Šehida, boraca za vjeru u Bogovićima, u sklopu nekropole stećaka je u stvari groblje starosjedilaca vojnika, koji su prihvatili islam i za uzvrat dobili timare na korišćenje?
(www.palelive.com / Izvori: Wikipedia, Vesna Mušeta-Aščerić “Sarajevo i njegova okolina u XV stoljeću”)
Ne svida mi se puno vas nacin pisanja o Bosni (srpska vojska na Bilecu, Kosovu, itd) kao da Bosnu dajete epitet srpske drzave, ali sve ostalo sto ste napisali mi se svida. Cestitam za clanak, treba se vise istrazivati o ovome. Lijep pozdrav.