Огласи
BANJALUKA – Profesor ustavnog prava Siniša Karan istakao je da Dejtonski mirovni sporazum, koji je imao za cilj da postigne mir i balans između tri zaraćene strane, kao i da se postigne formiranje institucija koje bi funkcionisale na sistemu kontrole i balansiranja tri etničke grupe, nije optimalno rješenje, ali kako tada tako i danas, 27 godina poslije, predstavlja najbolje moguće rješenje u BiH.
Karan je u autorskom tekstu za Srnu naglasio da je nesporno da je Dejtonski sporazum kompleksan međunarodni ugovor, te ga nije moguće djelimično primijeniti, ali ni parcijalno mijenjati, a da se time ne dovede u pitanje njegova cjelovita arhitektura.
Autorski tekst profesora Karana Srna prenosi u cijelosti:
U tom svjetlu posmatramo i glas i aktivnosti protiv etničkog, konstitutivnosti i vitalnog nacionalnog interesa koje javno iznose oni koji sebe predstavljaju kao moderno i demokratsko odnosno, kako oni kažu, „probosansko“.
Ipak, u svojoj osnovi to predstavlja neustavno, antidejtonsko djelovanje, akti su nestabilnosti i podjela među konstitutivnim narodima, a suprotni su i stavovima Ustavnog suda BiH, kao i Evropskog suda za ljudska prava i Venecijanske komisije, stavovima institucija na koje se pozivaju zagovornici „probosanskih“ snaga.
I u predmetima Sejdić-Finci, Zornić, Pilav, Pudarić…, na koje se pozivaju „građanski“ opredijeljeni „revolucionari“ obmanjujući i sebe i druge, kada tvrde da odluke Ustavnog suda BiH ili onog u Strazburu upućuju na stvaranje „građanske države“, izbacujući konstitutivnost, etnoteritorijalni princip u konačnom izbacujući ustavno normirane odnose čiji su bazni etnoteritorijalni odnosi i principi.
Sudovi upravo skreću pažnju da nije vrijeme za vladavinu „većine“, te da nijedna odredba Evropske konvencije ne traži napuštanje mehanizama podjele vlasti koji su svojstveni BiH i konstatuju „…da možda još nije sazrelo vrijeme za politički sistem koji bi bio samo odraz principa vladavine većine…“ čime potvrđuju da predstavnici konstitutivnih naroda trebaju donositi odluke koje se odnose na konstitutivne narode.
U svakom slučaju bilo koji sud sebi ne smije dati za pravo da on odlučuje o zrelosti prihvatanja svojih odluka koje su suprotne društvenim okolnostima /ravnoteža tri naroda/ nastanka neke države i njenog tranzicijskog perioda, pogotovo ne ako su ti stavovi suprotni od stavova državne vlasti koja jedina može „…da ocijeni kada je vrijeme da se raniji lomovi konsoliduju, kada će istorijska netrpeljivost biti savladana i kada će se generacijska neslaganja harmonizovati…“.
Podsjećamo na segment jednog od izdvojenih mišljenja u jednoj od navedenih odluka gdje se konstatuje da je „… Sud naložio tuženoj strani da odbaci Dejtonski mirovni sporazum, samelje ga i onda počne tražiti neko novo rješenje…“, ali i izražava sumnju da „… da bilo koja država treba da bude dovedena u pravnu ili etičku obavezu da sabotira sistem koji je očuvao njeno demokratsko postojanje…“ konstatujući na „…jasnu i prisutnu opasnost od destabilizovanja nacionalne ravnoteže…“.
Posebno se ističe da „…Sud nije utvrdio da rizik od građanskog rata, izbjegavanje pokolja ili očuvanje teritorijalnog jedinstva, ima dovoljnu društvenu vrijednost da opravda izvjesna ograničenja prava ova dva aplikanta /Sejdić i Finci/“. Ili, slobodno rečeno, Sud nažalost konstatuje da je vrednije da dva aplikanta imaju pasivno biračko pravo u dva slučaja, nego rizik da se država dovede u pitanje.
Evropski sud za ljudska prava je primijenio čisto pravo /u predmetima Sejdić-Finci, Zornić, Pilav, Pudarić…/ bez sagledavanja ostalih činjenica koje su relevantne za BiH, te se i danas postavlja pitanje da li su one primjenjive u ovakvoj BiH, kada se uzme u obzir razlozi i način donošenja Dejtonskog mirovnog sporazuma, ali svjestan rizika ne samo neprovodivosti odluka, već stvaranja nestabilnosti krhkog mira i stabilnosti. Donošenje ovakvih odluka može se tumačiti isključivo kao pritisci kojima se željelo preoblikovati državno uređenje na štetu entiteta i najmanje jednog /srpskog/ naroda, a pod okriljem međunarodnih standarda.
Da li bi danas Sud donio istu takvu odluku svjestan da je neprovodiva i suprotna biću društvenih odnosa na kojima je nastala i danas bitiše BiH, odluku koja je društvo učinila nestabilnijim i ranjivijim nego što bi učinili njenim nedonošenjem i kojom su sebe stavili iznad Ustava i iznad naroda?
Još poodavno je i Ustavni sud BiH konstatovao da konstitutivnost naroda nije apstraktan pojam, već da on objedinjuje ključne principe bez kojih jedno multietnički pluralno društvo sa ustavno zaštićenim razlikama ne bi moglo efektivno da funkcioniše. Sud je u više svojih odluka naveo da je načelo konstitutivnosti naroda u BiH nadkrovljujuće načelo BiH.
Mnogo je primjera iz kojih je vidljivo da su elementi konstitutivnih naroda usko povezani sa ustavnopravnim i međunarodnopravnim mehanizmima zaštite grupnih prava. I upravo zbog toga, svako političko predstavljanje onih koji dovode do povrede načela konstitutivnosti, odnosno neravnopravnosti bilo kojeg od konstitutivnih naroda /primjer Komšić/, direktno kršenje Ustava BiH, (člana I/2, II/4/, ali i sve druge članove u kojima je konstitucionalizovan ovaj princip.
I kada Ustav definiše i vitalni interes bilo kog od konstitutivnih naroda, a imajući u vidu navedene odredbe Ustava /demokratski principi, slobodni izbori, odsustvo diskriminacije, sastav institucija državne vlasti, način donošenja odluka i zaštita vitalnog interesa konstitutivnog naroda i entiteta/, jasno je da po načelu konstitutivnosti bilo koji predstavnik bez legitimiteta naroda čije interese zastupa – krši Ustav.
Jednostavno rečeno /primjer Komšić/ je neustavan.
Konstitutivnost direktno utiče na pojam vitalnog interesa konstitutivnog naroda i entiteta kroz efektivno učestvovanje u sastavu državnih organa.
U konačnom, izjava o multikulturalnoj građanskoj BiH ima prikrivene namjere, više puta do sada rečeno, a to su stvaranje centralističke i unitarističke BiH, majorizacija od većinskog naroda, oduzimanje prava drugim konsitutitivnim i državotvornim narodima.
U suprotno građanskom principu ‘jedan čovjek jedan glas’, donošenje odluka predstavljalo bi majorizaciju, etničku volju i premoć samo jednog naroda kome bi pripadala apsolutna dominacija, da u institucijama državne vlasti trajno nameću svoju volju drugima koji su zajedno većina. Manjina bi vladala većinom.
Efektivno učestvovanje konstitutivnih naroda u procesu donošenja političkih odluka, u smislu sprečavanja apsolutne dominacije jedne grupe nad drugom, predstavlja vitalni interes svakog konstitutivnog naroda, a uslov takvog ustavnog djelovanja predstavlja puni legitimitet onih koji zastupaju te interese. Komšić i „komšići“ su direktna negacija Ustava BiH, cjeline dejtonskih /Ženevskih i NJujorških principa/, negacija su ravnopravnosti naroda, put su prema „nemogućoj državi“, opasni su za mir i stabilnost.
U skladu sa navedenim, ispravan zaključak koji treba da slijedi jeste da su ustavom i cjelinom Dejtonskog okvirnog sporazuma i svih njegovih principa, etnički i entitetski defisane institucionalne strukture državne vlasti u BiH, ustavni i jedini održivi način za postizanje kompromisa, kao baznog principa djelovanja i opstanka višeznačno složene federalne strukture oblika državnog uređenja u BiH i konsicijacijske demokratije .
Konstitutivnost je unutrašnji sadržaj Ustava BiH, ustavno razrađen kao esencijalni princip unutrašnjih odnosa, sastava institucija, izraza demokratske volje, načina odlučivanja, princip nastanka i opstanka.
Građanski element je samo naznaka, ideja u preambuli Ustava, kompromis opštoj univerzalnoj proklamaciji, koja nije sazrela da se ni djelimično ostvari, a posebno ne da „parira“ i suprotstavlja se ustavnoj konstitutivnoj konstrukciji. U tom smislu su neke od presuda /već pomenutih/ pravno nasilje nad realnom zbiljom koja je jedini odlučujući faktor ustavnog, ali i bilo kog drugog normiranja koje pretenduje ostvarenju.
Dejtonski mirovni sporazum koji je imao za cilj da postigne mir i balans između tri zaraćene strane, kao i da se postigne formiranje institucija koje bi funkcionisale na sistemu kontrole i balansiranja tri etničke grupe, nije optimalno rješenje, ali tada i danas nakon dvadeset sedam godina predstavlja najbolje moguće rješenje u BiH.
Složene državne zajednice, čija se složenost odlikuje multikonfesionalnošću, multikulturalnošću, multietničnošću, zahtjevaju složen demokratski identitet i legitimitet koji odgovara takvoj, složenoj višeznačnoj strukturi državne organizacije. Pored individualnog, građanskog, pojedinačnog, ličnog: legitimitet etničko-konstitutivnog dijela složene zajednice se pojavljuje kao samostalni politički subjekt, sa samostalnim političkim zahtjevima.
Oduzeti to pravo kolektivitetu, oduzimanje je stuba, osnova državne strukture na kojoj počiva i opasnost za sam opstanak države, te stvaranje „potrebe“ iznalaska drugih rješenja samopotvrđivanja, nacionalnog osvještenja do državnog uobličenja.
(www.palelive.com / Srna / Foto: RTRS)
