Огласи
ANDRIĆGRAD – U Andrićgradu danas je promovisan četvrti broj „Istorijskih svesaka“, u izdanju Istorijskog odjeljenja Andrićevog instituta, koji je posvećen nedovoljno istraženoj temi rada bolnice u Valjevu 1914. i 1915. godine, kao jedinstvenom primjeru humanizma, ne samo u Prvom svjetskom ratu, već i u istoriji ratovanja.
Predstavljajući temu ovih „Istorijskih svesaka“, koje se kao i prethodne tri bave Prvim svjetskim ratom, direktor Arhiva Srbije Miroslav Perišić ističe da je riječ o stradanju i humanizmu.
On ja naveo da su srpski ljekari u bolnici u Valjevu u jesen i zimu 1914. i početkom proljeća 1915. godine, zajedno sa srpskim ranjenicima i civilima, liječili i 3.000 austrougarskih vojnika oboljelih od pjegavog tifusa, koje je njihova komanda ostavila.
„Izdvajam činjenicu da srpski lekari tada, zajedno sa zarobljenim austrougarskim lekarima, leče austrougarske vojnike, koje je njihova komanda ostavila, te srpske vojnike i ranjenike, dok samo 10 kilometara dalje austrougarski vojnici čine stravične zločine nad srpskim življem“, istakao je Perišić.
On kaže da je primjer da ljekari jedne vojske podjednako tretiraju i liječe vojnike neprijateljske vojske, koje je komanda ostavila i prepustila sudbini, rijedak u istoriji ratova, ne samo u Prvom svjetskom ratu.
Perišić kaže da se o ovom jedinstvenom primjeru u Prvom svjetskom ratu veoma malo piše u domaćoj, a pogotovu svjetskoj istoriografiji.
„To je vrlo dramatičnma epizoda Prvog svetskog rata o kojoj se ne zna dovoljno, nije pisano ni govoreno. Zato smo se odlučili da jedan broj `Istrijskih svesaka` posvetimo toj temi“, rekao je Perišić.
Prema njegovom mišljenju, preokupacija da se sagledaju vojni aspekti Prvog svjetskog rata, pogotovu Solunski front, doprinijeli su da ova tema izmakne i da se njome više bave istoričari medicine i srpskog vojnog saniteta, nego istoričari.
Perišić smatra da je tema bolnice u Valjevu nešto sa čim bi Srbija i srpska istorijografija i kultura trebalo da idu u svijet, posebno u ovoj godini kada se obilježava 100 godina od početka Prvog svjetskog rata.
„Poslednjih dana svesni smo činjenice da iz pojedinih država koje su bile poražene u Prvom svetskom ratu stižu poruke da obeležavanje stogodišnjice od početka rata treba da posluži pomirenju. Nije li Srbija tim odnosom prema austrougarskim vojnicima demonstrirala neku vrstu pomirenja na samom početku rata?“, upitao je Perišić.
On ocjenjuje da je jedan od razloga zašto je primjer bolnice u Valjevu nestao iz pamćenja najvećeg broja ljudi zaboravnost prema žrtvama, maćeniski odnos prema sopstvenim žrtvama i sopstvenom pamćenju.
„Najprirodnije bi bilo da takav jedan primer ima spomen obeležje, pogotovu što postoji nekoliko zgrada iz tog vremena“, ističe Perišić.
Profesor Svetozar Rajak sa Londonske škole ekonomije smatra da ovaj broj „Istorijskih svesaka“ vraća spoznaju i pamćenje na izuzetan i možda jedinstven primjer u istoriji Prvog svjetskog rata, koji u svijet šalje univerzalne poruke stradanja i humanizma.
„Malo je takvih primjera u istoriji drugih naroda. Ono što je bitno je da se takav primjer vrati u pamćenje jednog naroda. Primjer bolnice u Valjevu u svijet šalje poruke koje su univerzalnih vrijednosti, poruke žrtve, a u tom trenutku, na početku Prvog svjetskog rata, prvi primjer žrtve jeste Srbija“, naglašava Rajak.
Prema njegovim riječima, bolnica u Valjevu, odnosno srpski ljekari u vrijeme kada je u šest mjeseci od pjegavog tifusa umrlo 130.000 ljudi, liječeći istovremeno i srpske i austrougarske vojnike, postaju primjer humanosti.
Rajak navodi podatak da je tada od epidemije umro 21 od od 25 srpskih ljekara.
„Primjer ove bolnice izuzetno je bitan za pamćenje jednog naroda, jer određuje tu moralnu okosnicu njegovog integriteta. Bez očuvanja tog pamćenja narod gubi svoj moralni identitet i mogućnost da se određuje u nekoj svjetskoj istoriji“, smatra Rajak.
O temi bolnice u Valjevu govorio je i profesor Oleg Arapejtov sa Državnog univerziteta u Moskvi, koji je naglasio da je postupak srpskih ljekara bio jedinstven civilizacijski akt.
Međunarodni odbor Andrićevog instituta za obilježavanje 100 godina od početka Prvog svjetskog rata formiran je 1. decembra prošle godine, kada je i definisan program obilježavanja jubileja.
U okviru ovog programa predviđene su brojne aktivnosti poput izložbi, stručnih razgovora, izdavačkih projekata, dokumentarnih filmova, umjetničkih sadržaja, filmskih festivala.
Među planiranim aktivnostima predviđeno je da Odbor upoznaje javnost sa istorijskim sadržajima o Prvom svjetskom ratu i posredstvom „Istorijskih svesaka“.
Odbor je 5. januara predstavio prvi broj „Istorijskih svesaka“ – prepis pisma nekadašnjeg guvernera BiH Oskara Poćoreka napisanog 28. maja 1913. godine iz koga je vidljivo da su 13 mjeseci prije Sarajevskog atentata i 14 mjeseci prije Austrougarske objave rata Srbiji postojali planovi za početak Prvog svjetskog rata.
Početkom februara promovisan je drugi broj koji sadrži istorijski značajan dokument o tome kako je advokat Rudolf Cistler utvrdio ozbiljne manjkavosti i upitnost načela legimiteta sudske presude „mladobosancima“.
Treći broj „Istorijskih svesaka“, koji je predstavljen 15. marta, između ostalog, sadrži pregled srpske štampe o pogromima Srba 1914. godine, nakon Sarajevskog atentata.
(www.palelive.com / Srna / Foto: www.glassrpske.com)
