Maksimović: Srna – hroničar i akter epske epohe Republike Srpske

ISTOČNO SARAJEVO – Monografija „SRNA javlja“, po svojoj osnovnoj temi i sadržini, biće vrlo dobar izvor podataka onima koji će željeti da doznaju vrijeme u kome je SRNA nastala i trajala – ocjenjuje recenzent ove knjige akademik Vojislav Maksimović.

„Srnini patriotski novinari i pregaoci, od kojih su neki sebe žrtvovali za spasenje vlastitog naroda i njegove tek osnovane države, na svoj način bili su hroničari, a i neposredni akteri u tom našem epohalnom i epskom djelu kao što je Republika Srpska“, ističe Maksimović.

Jedan od najzaslužnijih ljudi za osnivanje Univerziteta u Istočnom Sarajevu naglašava da je među najtežim zadacima Srninih novinara bilo izvještavanje sa brojnih ratišta, uključujući i izvještavanje o tragičnom stradanju srpskog naroda u Republici Srpskoj Krajini.

Maksimović smatra veoma važnim poglavlje monografije koje govori o zasjedanju Narodne skupštine Republike Srpske na Jahorini, 5. i 6. maja 1993. godine, kada je odbijen tzv. Vens-Ovenov plan, koji je bio usmjeren ka ukidanju Republike Srpske i stvaranju unitarne BiH, pod muslimanskom dominacijom.

„Ubrzo se vidjelo da je Narodna skupština Republike Srpske donijela spasonosnu odluku, koja ni danas nije izgubila istorijski karakter i značaj“, navodi Maksimović.

On pozdravlja činjenicu da su u osnivanje, rad i postojanje Srne, kao institucije od izuzetnog značaja za Republiku Srpsku, bili uključeni i značajni srpski univerzitetski profesori, književnici i umjetnici.

„Istaknuto poglavlje u monografiji `SRNA javlja` posvećeno je prelomnim događajima obilježenim primirjem između zaraćenih strana u BiH, koje je 21. novembra 1995. godine potpisano u američkom gradu Dejtonu.

Iako je to značilo kraj oružanog sukoba, primirje je bilo vrlo nepovoljno za neke dijelove Republike Srpske, a naročito za one na prostoru između Sarajeva i Foče“, navodi Maksimović.

„Srna javlja“ – svojevrsna spomenica o jednom vremenu

Direktor i glavni odgovorni urednik izdavačke kuće „Svet knjige“ Beograd Stevo Ćosović u recenziji monografije ističe važnost osnivanja SRNE na Palama 1992. godine.

On napominje da je na to presudno uticala neophodnost da se srpski narod, na samom početku građanskog i vjerskog rata u BiH, organizovanije odupre i suprotstavi jakoj antisrpskoj propagandi koju su bjesomučno širili mediji iz Sarajeva, pod potpunom kontrolom muslimanskih i hrvatskih političara.

„Tadašnju negativnu sliku o Srbima, koja se nije uopšte zasnivala na činjenicama, kreirali su predstavnici političkih struja na Zapadu, koje nisu pokazivale interesovanje za istinu o nacionalnom postojanju Srba. Na Zapadu je, uz pomoć konstrukcija i uz tendenciozno manipulisanje političkim pojmovima, širena negativna karakterizacija srpskog naroda“, zapisao je Ćosović.

Prema njegovim riječima, formirana u izuzetno teškim uslovima i sa odviše skromnim materijalnim mogućnostgima, SRNA se od samog početka uhvatila u koštac sa moćnom propagandnom mašinerijom, koja je krizu i krvavi raspad socijalističke Jugoslavije iskoristila da dodatno osnaži negativan stav prema srpskom nacionalnom pitanju.

„Način na koji se SRNA borila protiv niza moćnih medijskih centara podsjećao je na biblijski sukob Davida i Golijata. Vodila se odviše neravnopravna bitka“, ističe Ćosović.

On napominje da se značaj monografije „SRNA javlja“ ogleda i u nizu izvornih dokumenata, arhivskog i faktografskog materijala koji upućuju na istorijska zbivanja i poznate svjetske i domaće zvaničnike, pri čemu poseban akcenat stavlja na ulogu Srpske pravoslavne crkve i upokojene NJegove svetosti patrijarha srpskog gospodina Pavla i njegovim hrišćanskim misijama mira i ljubavi.

„Učešće SRNE u ukupnim ratnim i društveno-političkim zbivanjima potkrijepljeno je vrijednim dokumentarsitičkim materijalom – sa fotosima, koji kao dragocjeni slikovni izvori, skupljeni na jednom mjestu, imaju neprocenjiv informativni značaj i nude mnogo elemenata za ilustrovanje političke i društvene stvarnosti u Republici Srpskoj“, zaključuje Ćosović.

Velika i nezaobilazna uloga Srne

Profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu i učesnik mirovnih pregovora o BiH u Ženevi, NJujorku i Dejtonu Radomir Lukić naglašava da je SRNA tokom svog postojanja sve vrijeme svojom istrajnošću podsjećala javnost na preteško vrijeme i samopregor Srba kojim je stvorena Republika Srpska, a svojim vijestima na borbu za svetu istinu.

„SRNA je bila ranjavana dosta puta u ratnom periodu, ne samo u vrijeme bombardovanja, već i u godinama pre toga. NJeni saradnici i dopisnici gubili su živote, bili su ranjavani, zarobljavani, mučeni…

Sve to obuhvatila je ova mnonografija, kojoj poseban ton daje obilje fotografija sa kojih nas gledaju hrabri, uporni, profesionalni radnici i saradnici SRNE, ali na kojima gledamo i različite trenutke ljudske nesreće i bola, muke i patnje, upornosti u borbi za narodni, porodični i lični opstanak“, navodi Lukić.

On ističe da je ova monografija jedno od vrijednih, lijepo struktuisanih i lijepim i pitkim jezikom pisanih svjedočanstava o novijoj srpskoj istoriji i prostorima BiH.

Prema njegovim riječima, ova knjiga svjedočanstvo je o razlozima nastanka Republike Srpske i borbe koju je za nju vodila SRNA, ljudima i životu u njoj.

Stub državnosti i odraz Republike Srpske u svijetu

Profesor Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Banjaluci Miloš Šolaja, osvrćući se na SRNIN jubilej 30 godina postojanja i objavljivanje monografije „SRNA javlja“, ističe da se fenomen uloge novinske agencije u odnosu na ostvarivanje i odraz državnosti, normativne i institucionalne čvrstine državotvornih i podržavljenih političkih entiteta relativno malo izučavao u teoriji masovnih komunikacija.

On smatra da je pojava SRNE „bila iznenađenje za međunarodne aktere, jer je Agencija kroz informativno-komunikacione procese `ocrtala` ili `označila` političke, institucionalne, a u velikoj mjeri i teritorijalne granice Republike Srpske kao države s punom unutrašnjom suverenošću na teritoriju koju je kontrolisala, iako u to vrijeme nije bilo nikakvih izgleda za bilo kakvu naznaku međunarodnog priznanja“.

„I pored toga, SRNA je u proces formiranja, političkog, institucionalnog i normativnog jačanja unijela tu dimenziju državotvornosti…

Klasičnim oblikovanjem kratkih vijesti, ali datih brzo i u relativno velikom broju, SRNA je snabdijevala brojne radio-stanice kao dominantan medijum informisanja u ratu , a kasnije i televizijske kanale u Banjaluci i na Palama kao i druge koji su se osnivali, naravno i `Glas Srpske`“, navodi Šolaja, nekadašnji predsjednik Upravnog odbora SRNE.

Srna – primjer požrtvovanosti i patriotizma i glas s odjekom

Srpski istoričar, pisac, prevodilac i novinar Nikola Živković, u autorskom tekstu o SRNI, navodi da je na njega, kao prijatelja i dopisnika SRNE iz Berlina, najjači utisak ostavila „požrtvovanost i entuzijazam, sa kojim su radnici SRNE sa Pala prilazili tom poslu“.

„Jedina koja je Srbima u svijetu govorila o radu hirurga iz Niša dr Miodraga Lazića bila je SRNA“, podvlači Živković.

On podsjeća da se Lazić, najprije, 1991. godine obreo u Republici Srpskoj Krajini – u ratnim bolnicama u Dvoru na Uni, Glini i Kostajnici, potom je kao ratni hirurg učestvovao u borbama za koridor prema Srbiji, da bi zatim krajem ljeta 1992. godine stigao na Pale u ratnu bolnicu „Koran“, pa onda u ratnu bolnicu „Žica“ u Blažuju.

Lazić je, ističe Živković, trebalo da u Republici Srpskoj ostane 40 dana, a ostao je 40 mjeseci.

Prema njegovim riječima, SRNA zaslužuje veliku zahvalnost što je uspjela da pripremi i odštampa Lazićev roman „Dnevnik ratnog hirurga“, koji je doživio više izdanja i preveden na engleski jezik.

Profesor Jovan Janjić, odajući priznanje i čestitajući SRNI vrijedan jubilej 30 godina plodnog rada i Krsnu slavu Blagovijesti, poručio je da je „borba za istinu, borba za opstanak, za život“.

„Iz srpske ratne prestonice Pala u svet, svakog dana, najvažnije vesti, pored maternjeg jezika, odlaze na još četiri široko rasprostranjena jezika – engleskom, francuskom, nemačkom i ruskom“, podsjeća Janjić.

Branislav Ilić, bivši direktor SRNE, koji je potpisan kao autor monografije „SRNA javlja“, naglašava da je izuzetno zadovoljan i ponosan na činjenicu da je ova knjiga prezentovana na veliki praznik Blagovjesti, dan krsne slave SRNE, i proslave velikog jubileja, 30-ogodišnjice rada i postojanja.

„Ideja o ovoj knjizi bila je prisutna u SRNI već dugi niz godina. Ja sam tu ideju osjećao kao obavezu, kao neki svoj dug prema kolegama, naročito kolegama iz te prve ratne ekipe SRNE od kojih veći broj njih nije više među živima. Prerano su sagorjeli u toj bespoštednoj borbi koja je vođena u borbi za istinu i Republiku Srpsku“, kaže Ilić.

Prema njegovim riječima, SRNA je svojim osnivanjem otpočela ubrzano stvaranje informativnog sistema Republike Srpske i označila početak nove ere postjugoslovenskog agencijskog novinarstva.

On navodi da je SRNA nastajala zajedno sa Republikom Srpskom i bila hroničar i akter njenog razvoj tokom svih ovih 30 godina.

„Zajedno su se rađale, razvijale i stasale i naraskidivim, međusobno isprepletanim nitima utkane su u priči o velikoj epopeji našeg naroda u borbi za opstanak na ovim prostorima i stvaranju svoje Republike“, navodi Ilić.

On pojašnjava da je akronim SRNA, koji je odmah na početku „iskočio“ iz njenog punog imena, a naš narod ga oduševljeno prihvatio, po mnogo čemu simbolizovao položaj u kome su se srpski narod i njegovi, tek začeti, mediji nalazili“.

„Ogroman podstrek na samom početku rada bilo je pismo podrške koje nam je stiglo od Srpske akademije nauka i umjetnosti iz Beograda. Ispod teksta podrške bilo je potpisano 30 uglednih akademika, a na prvom mjestu potpisala se naša proslavljena pjesnikinja Desanka Maksimović.

Pismo podrške stiglo nam je i od Srpskog kongresa ujedinjenja, najveće organizacije naše dijaspore u Americi. U tim danima, punim neizvjesnosti, to nam je značilo puno i uvjeravalo nas je da smo na pravom putu“, zapisao je Ilić.

On podsjeća da je najbolja potvrda za SRNINE uspjehe i novinarske podvige bila činjenica da su njene vijesti u to vrijeme preuzimali ROJTERS, FRANS PRES, AP, ITAR-TAS, RIA NOVOSTI, DPA, BTK, KJOTO, ANSA, TANJUG…

SRNA je, zaključuje Ilić, postala hroničar stvaranja i života Republike Srpske, kasnije i BiH, ali i regiona, kao i srpske dijaspore.

(www.palelive.com / Srna)