Огласи
28. juna 1895. godine u Palama je rođen član Mlade Bosne, Vidovdanski i paljanski heroj Trifun Trifko Grabež.
Trifko Grabež je sin uglednog sveštenika crkve Uspenja presvete Bogorodice u Palama Đorđa Grabeža. Zbog svoje buntovničke prirode često je upadao u probleme, pa je već u sedamnaestoj godini izbačen iz škole zbog udaranja jednog od njegovih učitelja.
 Prota Đorđe Grabež |
Roditelji su ga brzo poslali u Beograd na nastavak školovanja. Grabež u Beogradu upoznaje Gavrila Principa, mladića sličnog karaktera.
Za vrijeme školovanja, njih dvojica dijele stan sa Vladetom Bilbijom u Carigradskoj ulici. Provodeći vrijeme zajedno čitaju knjige i razgovaraju o austrougarskoj okupaciji Bosne i Hercegovine. Pridružuju se srpskim nacionalistima provodeći vrijeme u kafanama „Žirov venac“ i „Zlatne morune“.
U sedmom razredu Beogradske gimnazije njih dvojica se navodno pridružuju Crnoj ruci, srpskoj tajnoj organizaciji.
Kada je objavljeno da će nadvojvoda Franjo Ferdinand, prijestolonasljednik Austrougarskog carstva, posjetiti Bosnu i Hercegovinu u junu 1914. godine Grabež, Čabrinović i Princip planiraju put u Bosnu da izvrše atentat. Dragutin Dimitrijević Apis je svakom dao pištolj, dvije bombe i malu količinu cijanida. Princip i Grabež su danima vježbali gađanje na Topčiderskom brdu, gađajući u stabla. Oni su trebali počiniti samoubistvo nakon što nadvojvoda Franjo Ferdinand bude ubijen.
Na rođendan Grabeža u nedjelju, na Vidovdan 28. juna 1914., Franz Ferdinand i Sofija von Chotkovato stigli su u Sarajevo vozom. Nedeljko Čabrinović je bacio ručnu bombu na nadvojvodin automobil, međutim bomba je kasno eksplodirala. Vozač Franje Ferdinanda nakon pokušaja atentata, provezao je veoma brzo pored ostalih atentatora tako da oni i nisu pokušavali napasti nadvojvodu. Nakon zvaničnog primanja u Gradskoj vijećnici nadvojvoda se interesovao za osobe ranjene u atentatu, te je zahtijevao da ih posjeti u bolnici. Zaobilazeći gradsko središte kod Latinskog, danas Principovog mosta, Potjorek je tada shvatio da vozač ide pogrešnim putem: Šta je ovo? Ovo je pogrešan put! Vozač je zakočio i krenuo unazad. Kako je to radio sporo, Princip je imao vremena izvući pistolj i ispaliti dva metka.
Stenogram sa suđenja Trifku Grabežu
Grabež nije uspio iskoristiti svoje oružje. Njegova pozicija je bila 150 metara udaljena od Latinskog mosta uzvodno, na sljedećem mostu. Nepovrijeđen se vratio kući na Pale i sakrio svoj pištolj i bombu kod rođaka Crnogorčevića. Grabež je napravio grešku i žandari su pronašli njegovu propusnicu u javnom WC-u, na kojoj se vidjelo da je prešao iz Srbije, pa je postojala sumnja.
Kod kuće je spremao svoj plan bjekstva u Srbiju. Planirao je da pješke dođe do Višegrada, ali njegova djevojka Leposava Lalić, paljanska učiteljica za to nije bila sposobna.
Krenuli su vozom sa paljanske stanice prema Višegradu 29. juna. Na stanici u Prači Gavrilo se sreće sa Dobroslavom Jevđevićem. U razgovoru Grabež pita Jevđevića „od kuda crna zastava na stanici“. Čuvši njihovu priču, jedan žandarm u blizini posumnja i uhapsi ga.
Na suđenju, u prvom redu sa lijeva na desno sjede: Nedeljko Čabrinović, Trifko Grabež, Gavrilo Princip, Danilo Ilić i Miško Jovanović
Grabež je na suđenju priznao svoju krivicu. Rekao je da se bojao stajati u blizini djece, žena i nevinih, da ne bi bili uhapšeni i nepravedno osuđeni.
 Trifko Grabež nakon hapšenja |
Članovi „Mlade Bosne“ Mladen i Sreten Stojanović, sinovi prijedorskog sveštenika Sime Stojanovića su povezani sa Mladom Bosnom iz razloga što je Sreten iz Beograda poslao Mladenu u Tuzlu otvorenu kartu moleći ga da „ugosti Principa i Grabeža na njihovom putu ka Palama“. Iz te poruke se vidi da su Pale i Grabežova kuća bili stanica i dio plana za izvršenje sarajevskog atentata.
Grabež je dobio maksimalnu kaznu od dvadeset godina zatvora. Umro je od tuberkuloze u zloglasnom zatvoru Terezin u Češkoj 21. avgusta 1916. godine. Zbog Grabežove i Jevđevićeve uloge u atentatu, na Palama su Austrougari i šuckori izvršili strašan zločin na stanovništvu, koji je na kratko prekinuo ulazak Crnogorske vojske u Pale početkom oktobra 1914. godine.
Kosti atentatora su 1920. godine iz Češke prenijete u Sarajevo i sahranjene u zajedničku grobnicu atentatora Mlade Bosne. 1936. kosti su prebačene i sahranjene u kapeli Svetog Arhanđela ili kapeli Vidovdanskih heroja u Starom srpskom pravoslavnom groblju Sv. Mihajlo na Koševu.
(www.palelive.com)
