Pale – prestonica Republike Srpske 1992. do 1995. godine

Danas je 09. januar 2012. godine, Dan Republike Srpske i 20 godina njenog postojanja.

Pale su prije građanskog rata u BiH 1992. – 95. godine rata bile mjesto sa 16.355 stanovnika. Pred sam rat, Paljani su kao i svi stanovnici Jugoslavije gledali i slušali uznemiravajuće vijesti koje su stizale iz Slovenije i Hrvatske. Jugoslavija je bila u krizi i polako je tonula u propast. Mjesecima prije izbijanja prvih ratnih sukoba u Palama se osjetila ekonomska kriza, nestašice proizvoda, skupoća, nezaposlenost.

U Sloveniji i Hrvatskoj su počeli ratni sukobi, a Paljani su se prvi put susreli sa 500 izbjeglica iz Zapadne Slavonije. Pomoglo im se koliko se moglo, ljudi su primali izbjeglice i ustupali slobodan smještaj. Veći broj izbjeglica je napustio Pale u martu 1992. nakon izbijanja ratnih sukoba u Sarajevu.

Početkom 1992. godine u Sarajevu su počeli nemiri, ulice su ispresjecane barikadama, a prilaze Sarajevu su kontrolisale paravojne formacije. Jedan od povoda za izbijanje rata u Bosni i Hercegovini je bilo ubistvo srpskog svata ispred Stare srpske crkve na Baščaršiji u Sarajevu 1. marta 1992. godine. Ratna dejstva su zvanično počela 6. aprila.

Početak aprila je u Pale donio veliki broj izbjeglica koje su pristizale iz Sarajeva i svjedičile o ratnim zločinima i logorima u Dobrinji, Pofalićima, Skenderiji, Marindvoru. Stanovništvo se organizovalo i stvorilo ratnu liniju oko Sarajeva. 12. maja 1992. godine Skupština je uspostavila Vojsku Republike Srpske i izabrala Ratka Mladića da bude zapovjednik drugog vojnog distrikta Jugoslovenske armije. U Palama je formiran Motorizovani bataljon VRS.

Radovan Karadžić, Biljana Plavšić, Nikola Koljević

4. juna 1992. godine Paljani će pamtiti kao crni dan u svojoj istoriji. Desio se zločin u Žepi kada je ubijeno 45 pripadnika VRS, koji su napadnuti prilikom dostave hrane, vode i sanitetskog materijala vojnicima koji su na području Žepe obezbjeđivali relej Zlovrh. Pripadnici takozvane „Patriotske lige“ su pored dogovora o slobodnom prolazu napali kolonu i tom prilikom ubili 45 i zarobili 31 vojnika.

Dok smo oplakivali izginule borce, 8. juna se desio proboj mislimanske vojske na Trebeviću. U Palama se organizovalo prikupljanje dobrovoljaca. Neprijatelj je u vraćanju linija fronta pretrpio velike gubitke, a tada je živote izgubilo 14 boraca Trebevićke čete, sa komandantom Petrom Pandurevićem.

Nakon Žepe i Trebevića u Palama je organizovan transport muslimanskog stanovništva u Sarajevo. Organizovani su autobusi, a Paljani su se pozdravili sa svojim komšijama.

Na području opštine Pale, mjesne zajednice Renovica, muslimanske snage su popalile srpska sela u oktobru 1992. godine. Srpsko stanovništvo iz ovih krajeva i Goražda je izbjeglo u Pale.

{denvideo http://www.youtube.com/watch?v=IIBMeO1JPSE}
U toku rata u Palama je formirana Srpska radio televizija, novinarska agencija SRNA, Kanal S, novine „Javnost“ i „Ognjišta“.

U Palama su se u toku rata nalazile javne institucije: Vlada i njeni organi, Skupština Republike Srpske i rukovodstvo: prvi predsjednik RS dr Radovan Karadžić, potpredsjednici prof. dr Nikola Koljević i prof. dr Biljana Plavišić, predsjednik Narodne skupštine RS Momčilo Krajišnik, predsjednici Vlade dr Branko Đerić, dr Vladimir Lukić, Dušan Kozić, Rajko Kasagić, Gojko Kličković, ministri prof. dr Aleksa Buha, prof. dr Ljubomir Zuković, prof. dr Mirko Šošić, prof. dr Milivoje Nadeždin, Velibor Ostojić, Miroslav Toholj, prof. dr Vojislav Maksimović.

Tokom rata u Pale su dolazili razni visoki funkcioneri, međunarodni politički i vojni predstavnici, predstavnici nevladinih organizacija, novinari. Vođeni su brojni politički razgovori koji su odlučivali o sudbini Republike Srpske.

1993. godine je osnovan Ekonomski fakultet, a nakon toga Pravni, Filozofski i Fakultet fizičke kulture.

Pale su bile prestonica Republike Srpske, njen politički, vojni i kulturni centar.

„Mali dom“ ili sjedište predsjednika Narodne skupštine RS u ratu

Od 1992. do 1998. godine u Palama je održano niz zasjedanja Narodne skupštine RS. Zasjedanja su većinom organizovana u sali FAMOS-a na Koranu, a važnija zasjedanja su organizovana u hotelu Rajska dolina na Jahorini.

21. novembra 1995. godine u američkoj bazi Dejton je potpisan mirovni sporazum za BiH, koji je ozvaničen 14. decembra 1995. godine.

Novi talas izbjeglica je krenuo u zimu 1996. nakon predaje dijelova Sarajeva Federaciji BiH u kojima su u toku rata živjeli Srbi. Iz Sarajeva je u periodu 1992. do 1996. godine izbjeglo oko 150.000 Srba.

Ulazak ruskih snaga UN u Pale pred kraj 1994. godine.

Fotografije (AFP, AP, Reuters, Srna, ostali mediji…):

{yoogallery src=[/images/stories/reportaze/pale-rat/] width=[144] height=[120] title=[Pale – prestonica Republike Srpske 1992. do 1995. godine] style=[lightbox] effect=[fade] spotlight=[1] prefix=[thumb144_] thumb_cache_dir=[thumbs144] thumb_cache_time=[1440] load_lightbox=[1] thumb=[plain] rel=[lightbox[mygallery]] load_lightbox=[1] resize=[1] order=[asc] count=[50]}

Opširnije o Palama u periodu 1992. – 1995. ćemo pisati u budućnosti.

Pročitati još:

NATO bombardovanje Pala 1995 godine

(www.palelive.com)