Priča o Smederevu, gradu pobratimu

Malo ljudi zna da je stara prestonica Srbije, grad Smederevo pobratim sa gradom Pale. Ne znamo kada se „bratimljenje“ desilo i da li i danas postoji neka vrsta saradnje između ova dva grada, ali znamo da u gradskim spisima Smedereva, stoji da je grad Pale pobratim.

Grad Smederevo se nalazi na obali Dunava u sjeveroistočnom dijelu Srbije, pola sata vožnje istočno od Beograda. Prema popisu iz 2002. u gradu je živjelo 62.805 stanovnika, dok je u opštini Smederevo živjelo preko 110.000 stanovnika. Prema nezvaničnim informacijama u Smederevu danas živi preko 120.000 stanovnika.

Smederevo je sa izgradnjom Smederevske tvrđave 1430. postala prestonica Srpske despotovine pošto je Beograd, dotadašnja prestonica, vraćen Ugarskoj 1427. godine. Smederevsku tvrđavu je osnovao tadašnji srpski despot Đurađ Branković. Smederevska tvrđava je tada predstavljala najveću ravničarsku tvrđavu u Evropi. Danas tvrđava predstavlja simbol grada i otvorena je za posjetioce. 1941. godine tvrđava je potpuno razrušena u velikoj eksploziji municije kada je poginulo 3000 ljudi.

Osim bogatog kulturnoistorijskog nasljeđa, Smederevo je veliki industrijski centar Srbije. Najpoznatiji je svakako Koncern crne metalurgije „Sartid 1913“, danas U. S. Steel Serbia. Tu je i proizvodnja poznatog šporeta „Smederevca“ – MBS „Milan Blagojević“, tu je Državna željeznička radionica – Želvoz i mnogi drugi subjekti manje poznati.

Grad je okružen vinogradima i voćnjacima, pa su poznata smederevska vina, a brojne pijace preplavljene bogatim plodovima.

Smederevo je grad sporta i kulture. U Smederevu su prošle godine organizovana takmičenja Univerzijade. Grad ima razvijenu sportsku infrastrukturu. Najpoznatiji sportski kolektiv je svakako FK Smederevo, nekadašnji Sartid koji igra na modernom stadionu sa 16.000 sjedećih mjesta. Pred Univerzijadu je završena i nova gradska hala, a skoro je u rad pušten i jedan od najvećih i najljepših bazena u Srbiji. Od kulturnih manifestacija svakako treba pomenuti na daleko poznatu „Smederevsku jesen“.

Referendum u Smederevu

Javnost u Srbiji je proteklih dana bila ispunjena informacijama o referendumu u Smederevu, koji je lokalna vlast organizovala kako bi se građani izjasnili o izgradnji industrijskog kompleksa konzorcijuma „Komiko oil“ u vrijednosti od 250 miliona dolara. Spor oko gradnje rafinerije u Smederevu nastao je među političkim partijama, pa je na inicijativu opozicije odlučeno da se građani o tom pitanju izjasne na referendumu. Na referendum je izašlo samo 11 odsto birača i on je proglašen kao neuspio. Pitamo se samo da li bi Paljani prihvatili jednu ovakvu investiciju na kojoj bi radilo 2000 ljudi, a nakon završetka u njoj bi bilo zaposleno 700 radnika?

Veze Pala i Smedereva

Danas u Smederevu živi veliki broj stanovništva iseljenog tokom rata iz Bosne i Hercegovine. Nakon „martovskog progona“ na Kosovu, grad su preplavile izbjeglice sa Kosova koje su „kupile pola Smedereva i mic po mic zasjele skuštinske klupe“. Ovo su riječi većine starosjedilaca Smedereva, koji baš nemaju pozitivno mišljenje o upornim „Kosovarima“.

Dok ližete sladoled i pijete bozu u centru Smedereva, možete vidjeti mnogo poznatih gradskih ličnosti, od kojih su neke za vrijeme rata u Bosni na glavnom gradskom trgu prikupljali pomoć i davali podršku narodu sa „one strane Drine“.

U pekarama i buregdžinicama možete čuti „ijekavicu“, pa čak i po neki „sarajevski žargon“. Mnogo Smederevaca ima korjene sa druge strane Drine i mnogo Paljana ima „vezu“ sa Smederevom.

KUD „Mladost“ sa Pala je prije nekoliko godina bila gost „Smederevske jeseni“. Imali su zapažen nastup u tvrđavi. Taj nastup je ostao upamćen po nesreći jednog padobranca za vrijeme manifestacije.

Prošle godine na Palama je održan fudbalski turnir na kome je nastupila ekipa FK „Smederevo“. Smederevci su u polufinalu savladali tada snažnu“Romaniju“ rezultatom 2:1, a u finalu turnira bili bolji od ekipe „Kreševo“.

Izgradnju dvorane u Palama započela je građevinska firma „Jugovo“ Smederevo. Uporedo sa dvoranom započeta je izgradnja i tri zgrade na Lukama. Mislimo da je tada počela saradnja i bratimljenje dva grada.

Crkvu u centru Smedereva projektovao je Andrije Damjanov. Ovaj arhitekta je projektovao Sabornu crkvu u Sarajevu, kao i crkvu u Mostaru, pa ove svetinje imaju mnogo zajedničkih crta.

Svakako najzanimljivija veza Pala i Smedereva je istorijska ličnost Starina Novak. Prema legendi Starina Novak je protjeran zbog zuluma „proklete Jerine“, žene Đurađa Brankovića iz Smedereva. Novak je pobjegao na „Romaniju“ gdje je postao poznat kao hajduk.

Prema legendi Gradinu na Palama i Stari grad na sastavcima mokranjske Miljacke je izgradila i branila od Turaka „prokleta Jerina“. Bila je to Jelena Branković, ćerka Lazara Brankovića, unuka Đurađa Brankovića, koja je vjerovatno zbog načina na koji se ophodila prema seljacima pri izgradnji utvrđenja, prozvana „prokleta Jerina“.

(www.palelive.com)