Огласи
Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine Šabanovića vila (Hadžišabanovića vila) je prije mjesec dana pretrpila nova oštećenja. Uzrok su bili nepovoljni vremenski uslovi početkom maja mjeseca. Međutim pravi razlog za rušenje njenog istočnog krila je dugogodišnja nebriga društva.
Vila kao nacionalni spomenik BiH je zaštićena od strane države, a Vlada Republike Srpske je dužna preduzeti sve mjere kako bi zaštitila ovaj objekat, ali i osigurati sredstva za vraćanje ovog objekta u izvorno stanje.
S obzirom da vili prijeti potpuno urušavanje, radnici preduzeća Građenje su nedavno izvršili mjerenja i analizu objekta, kako bi izradili projekat.
Fotografisana nekoliko dana prije rušenja istočnog krila
O ovom prekrasnom objektu, koij je rađen prema projektu austrijskih vila, se malo zna. Braća Hadžišabanović su nakon iskustva sa pilanama u Sarajevu otvorili pilanu u Gornjim Palama 1898. godine. U blizini pilane je bila pilana Alića. U početku su to bile potočne pilane, a nakon izgradnje pruge 1906. godine Šabanovići se ozbiljnije posvećuju razvoju njihove pilane na Palama.
Prema projektu austrijanca Augusta Tabory-a 1912. godine izgrađena je vila, a ubrzo oko nje se stacioniraju i drugi objekti kao što su štale, pekara, prodavnica, mekteb (mejtef, škola za muslimansku djecu)… U dvorištu vile je bio stacioniran park, zasađeno ukrasno drveće i izgrađene male fontane. Iznad se nalazio voćnjak Šabanovića. Nedaleko od vile je izgrađena i gondola kojom se dovlačila građa sa Ravne Planine. Ne zna se tačno vrijeme njene izgradnje, ali i danas postoje temeljni ostaci.
Vila je izgrađena u periodu austrougarske okupacije kao vila masivne gradnje, dvokatnica, građena namjenski, kao ishodišna kuća. Predstavlja arhitektonski izraz iz perioda austrougarskog carstva – stil austrijske vile, što je vidljivo u izgledu i materijalizaciji objekta.
Fotografisana između 1912. i 1914. Originalni izgled prema projektu Augusta Tabory-a
Današnje stanje objekta se bitno razlikuje od originalnog stanja. Vila je u svojoj istoriji pretrpila nekoliko renoviranja, a najveće se desilo 1936. godine kada je dio istočnog krila srušen i izmijenjen, a dio zapadnog dograđen. Nekada je vila bila detaljnije dekorisana. Vodilo se računa o svakom detalju na fasadi, ali i duborezu. Nakon 1936. godine fasada i krovna konstrukcija je riješena puno jednostavnije.
U privatnom vlasništvu vila je ostala do 1946. godine, kada su je vlasti bivše SFRJ nacionalizovale. Danas je vila vlasništvo Opštine Pale.
Prvo veće rušenje vile se desilo nakon velikih snježnih padavina 2000./2001. godine. Uslijed dugogodišnjeg vlaženja zidova, mraza i drugih faktora došlo je do kolapsa konstrukcije i rušenja istočnog dijela objekta. Od tada do danas ništa nije učinjeno da se saniraju urušavanja i spriječi dalje propadanje objekta.
Nova urušavanja su dokazala da se postojanju vile ubrzo bliži kraj. Objekat je značajno propao i pitanje je vremena kada bi se mogao srušiti. Ovaj objekat je dragulj kulturno istorijske zaostavštine Republike Srpske, a njegova važnost, ljepota i turistički potencijal nisu bili dovoljni da se više angažujemo na njegovom obnavljanju. Mnoge prilike su propuštene, ali šansa i dalje postoji.
(www.palelive.com)
