Огласи
Istorijski rukopis „Čajničko jevanđelje“ srpski narod ne odvaja od ostalih srednjovjekovnih rukopisa – važno je koliko i „Miroslavljevo jevanđelje“, ističe istoričar iz Istočnog Sarajeva Svjetlana Samardžija.
Najbolju brigu o njemu kao i istorijsku vrijednost može prepoznati Srpska pravoslavna crkva /SPC/, kao institucija koja je tokom vijekova pokazala ozbiljnost i zaštitila ovaj vrijedan rukopis, navodi Samardžija za Srnu.
„Srpska srednjovjekovna istorija nije zaboravljena i veoma je obrađuju nove generacije istoričara. Prisvajanje tuđe prošlosti neće proći ni kod koga, pogotovo prisvajanje predmeta od vjerskog značaja“, kategorična je Samardžija.
Ona podržava izjavu člana Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH iz Republike Srpske Anđeline Ošap Gaćanović, koja je za Srnu ranije naglasila da je vlasnik „Čajničkog jevanđelja“ SPC, a ne BiH i da ovo dobro pripada isključivo SPC i pravoslavnim vjernicima“.
Samardžija navodi da „u jeku otimačine za srpsko srednjovjekovlje“ to predstavlja ozbiljan tekst koji je izazvao veliku pažnju čitalaca, ali i uznemirenost istoričara i teologa.
Prema njenim riječima, decenijama unazad istoričari na osnovu malog broja pisanih izvora nastoje rasvijetliti srednjovjekovnu istoriju BiH, da bi danas svaki laik na lokalnim vašarima ili uz kafu sa prijateljima mogao da piše i govori šta mu padne na um.
„Izgleda mi da se struka svela na: ‘Dva puta ponovljena laž, postaje istina’, pa od kralja Tvrtka sa štitom od ljiljana, inače krin-simbolom Bogorodice i čistote majke Božije, dođosmo opet do jadnog popa Bogumila i njegovih sljedbenika, koje Stefan Nemanja 1186. godine protjera ka Bosni.
Bogumili postadoše `Crkva bosanska`, stanovnici Bosne `bošnjani`, a ‘Čajničko jevanđelje’ crkvena knjiga ‘bosanske provinijencije!“, upozorava Samardžija.
NEKI ISTORIČARI NE BAVE SE NAUKOM, NEGO ZAPALJIVIM POLITIKANTSTVOM
U ovakvim situacijama, ističe ona, sramota je što pored toliko drugih aktuelnih istorijskih nedoumica istoričari moraju da se bave „nonsensima“ kolega čiji je zadatak da zagriju političku scenu, kao da nije dovoljno usijana.
„Drage kolege, ‘Uvod u istorijske studije’ nas uči da, ako nema dovoljno pisanih izvora, tada materijalni ostaci, arheološka nalazišta, toponimastika i slično postaju izvor koji, uz saradnju srodnih nauka, mogu da budu od velikog značaja za istraživanje.
Da ste se zapitali šta znači natpis ‘Čajničko jevanđelje` i šta ima u tom Čajniču već vijekovima, sve bi vam bilo jasno'“, poručuje ona svojim federalnim kolegama koji se navodno bave proučavanjem istorijske nauke.
Samardžija navodi da pomenuto jevanđelje datira iz perioda sa kraja 14. ili početka 15. vijeka, a u istom tom Čajniču egzistira crkva iz 15. vijeka.
Najraniji sačuvani zapis o staroj čajničkoj crkvi potiče iz 1492. godine, kada se na čajničkom Prologu pominje ime hrama i godina 1492, što ukazuje da je hram postojao i ranije.
U rukopisnoj knjizi „Prolog“, u kojoj je dat kratak opis života svetaca, hram se pominje kao Čajnička crkva Uspenija Presvete Vladičice naše Bogorodice 1492. godine.
„Vera Jerković sedamdesetih godina prošlog vijeka govori o ovom rukopisu smještajući ga na dvor vlastelinske porodice Pavlovića, tj. na dvor Pavla Radenovića. Rasprostranjena zemlja Pavlovića, od Zvornika pa do Foče na većini svoje teritorije ima masu toponima ‘crkvina’ i ‘crkvište'“, napominje Samardžija.
Ona podsjeća da se u Palama nalaze ostaci crkve koju narod pripisuje Svetom Petru.
„Koliko me pamćenje služi i kako piše u udžbenicima, bilo ‘vašim’ ili ‘našim, pripadnici te tzv. `crkve bosanske` i tih `bogumila`, nisu gradili vjerske objekte, a selekcija liturgijskih rukopisa im je bila veoma mala“, pojašnjava Samardžija.
„BOSANSKA PROVENIJENCIJA“ MOŽE BITI SAMO LATINSKA ILI SRPSKA
Ona objašnjava da „prvo treba naučiti šta je podrazumijevala srednjovjekovna jeres i staviti je u kontekst srednjeg vijeka – ko su bili bogumili, babuni, albižani, patareni“.
Uz to, napominje Samardžija, sve postaje jasno kad se shvati da je priča o Bosni, kao „zemlji jeretika“ poslužila kao podstrek na krstaške ratove 13. i 14. vijeka usmjerene upravo ka Bosni, a u svrhu sprovođenja crkvene politike papstva.
Prema njenim riječima, onda se treba vratiti na „Čajničko jevanđelje“ i „bosansku provenijenciju“, a provenijencija u to doba može biti latinska, srpska… ali bosanska nikada niti je kada postojala, koliko god neko želio ili volio da to postoji.
„Pogledajte istočnu Bosnu, pogledajte crkvene spomenike oko Goražda, na Soko gradu, pogledajte Dobrun, pogledajte arheološke nalaze crkava iz okoline Sarajeva, evo vam crkve u selu Vrutci koja je datovana u 9. vijek. Pogledajte nalaze grobnog mjesta gdje je pronađen naprsni krst u mjestu Vrhprača podno Jahorine…
Na kraju pogledajte sjedište Dabarske eparhije koju je osnovao Sveti Sava 1220. godine i blizinu Humske i Raške eparhije, a onda uzmite činjenično stanje o mjestu nastanka ‘Miroslavljevog jevanđelja’, humskog kneza, Nemanjića /12. vijek/“, ističe Samardžija.
ZA „ČAJNIČKO JEVANĐELJE“ TREBA DA BRINU SPC I VLADA REPUBLIKE SRPSKE
Ona podsjeća da je 2013. godine „Čajničko jevanđelje“ stavljeno pod zaštitu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika i vodi se kao „nacionalni spomenik“ BiH.
Ako se pročita Odluka te komisije, objašnjava ona, onda je sasvim jasno da za „Čajničko jevanđelje“ isključivo treba da brinu Vlada Republike Srpske i Zavod za očuvanje spomenika Republike Srpske.
„Dalji tekst Odluke ne treba komentarisati jer je donijet na inicijativu izvjesnog Haruna Bucalovića, kao ni opis dokumenta i istorijsku analizu koju nije radio nijedan istoričar ili istoričar jezika, kao ni poznavalac staroslovenskog i crkvenoslovenskog jezika iz redova srpskog naroda“, zaključuje Samardžija za Srnu.
Član Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH iz Republike Srpske Anđelina Ošap Gaćanović izjavila je ranije Srni da je vlasnik „Čajničkog jevanđelja“ SPC, a ne BiH, i da ovo dobro pripada isključivo SPC i pravoslavnim vjernicima.
Gaćanovićeva je navela da su hrvatski i bošnjački članovi ove komisije neosnovano i lažno optužili SPC, insinuirajući „otimačinu“ vrijednog srpskog srednjovjekovnog rukopisa – „Čajničkog jevanđelja“.
„Tobože zabrinuti bošnjački i hrvatski članovi Komisije i pojedini kvazi naučnici iz Sarajeva, isfabrikovali su aferu `otimačine`, iako su u stvari oni nosioci stvarne i orkestrirane otimačine srpskog kulturnog blaga i identiteta u BiH“, navela je Gaćanovićeva.
Rukopis „Čajničko jevanđelje“ u nauku je uveden 1900. godine na osnovu opisa cijele srpske književne zbirke iz SPC u Čajniču, u kojoj je spomenik bio integralni dio prirodno slagane cjeline vijekovima kao „rukopis srpske redakcije“, i nauka ga je cijeli vijek potvrđivala kao rukopis „srbuljske recenzije“.
Sve to je temeljno paleografski i jezički analizirano, dokazano i u doktorskoj disertaciji Vere Jerković 1971. godine.
(www.palelive.com / Srna / Foto: Prvi srpski nezavisni portal)
