Огласи
Nekropole stećaka bi se uskoro trebale naći na listi Svjetske kulturne baštine UNESCO-a, što će svakako uticati na veću brigu o mramorovima, mramorju, kamenovima, belezima, kako su se stećci nekada nazivali. Stećak je izvedenica od narodnog oblika „stojećak“ – kamen koji stoji nad nečijim grobom.
Srednjovjekovni nadgrobni spomenici su nastajali krajem XII i pravili se do prvih decenija XVI vijeka. Iako je do sada evidentirano oko 69.000 stećaka, samo 350 stećaka nosi natpise ćiriličnim pismom. Oko 5.600 stećaka je ukrašeno raznim šarama, rozetama, krstovima, štitovima i mačevima, lukom i strelom, ljudskim i životinjskim figurama, scenama lova na jelene, scenama turnira, geometrijskim ornamentima i slično.
Najljepši primjeri stećaka su nastali u Hercegovini jer su klesari bili pravi majstori i tamo vjerovatno treba tražiti nastanak ove kulture sahranjivanja jer je najveća i brojnost nekropola.
Na području opštine Pale postoji oko 100 nekropola sa oko 3673 stećaka i na području opštine Pale – Prača u Federaciji BiH oko 582.
U selu Brnjica u zaseoku Suva česma, na istoku opštine Pale nalazi se vjerovatno i jedini stećak sa natpisom. U dvorištu porodične kuće nalaze se 4 stećka, od ćega 1 sljemenjak i 3 sanduka, sa postoljima, nešto većih dimenzija, dobre obrade i orijentacije po pravcu zapad – istok.
Pogled iz sela Brnjica na Vinograde i Gornju Vinču
Na jednom stećku pored ukrasa nalazi se i natpis. Nažalost, stećak je toliko oštećen da je danas natpis nemoguće pročitati. Srećom, evidentiranje natpisa obavljeno je 1964. godine od strane Zavoda za zaštitu spomenika kulture BiH kada je stećak još uvijek bio u dobrom stanju.
Na njegovim uspravnim stranama prikazan je friz od dvostruke cikcak linije, a na zapadnoj čeonoj strani je oštećen natpis u 7 redova.
Foto: Šefik Bešlagić – Naše starine XI iz 1967. godine
/ASE/: LEŽI: MILOSAV’: PRI/M/I/L/OVIĆ’: /SA/ SVOIM’: SINOM’: SR/B/IŠINOM’: NA SVOI: ZEMLI: NA /PL/EMENITOI: A GOVORAŠE: BRATIJE: S… AT B/O/G’: I POČIVATE: JA SAM/’/ /BIO KAO/: I VI: A VI: HOĆETE: BI/TI KAO/: I JA: I BRATIJA:
Pisar je bio dosta vješt i upotrebio slova koja su bila karakteristična za XV vijek. U natpisima na stećcima dvotačke su rijetko korišćene, a u tim slučajevima one su bile znak za odvajanje ne samo riječi nego čitavih rečenica.
Početak natpisa je oštećen, ali on može biti riječ ASE ili SE, sa urezanim krstićem ili bez njega ispred riječi, kako je to već uobičajeno. Ime pokojnika se može pročitati, dok je prezime nesigurno, zbog toga što mu nedostaju 2 slova i po mišljenju Bešlagića riječ je o prezimenu Primilović.
Ime sina je takođe oštećeno, a ako je prvo slovo trećeg reda zaista I, onda bi se trebalo čitati kao Srbiši-nom.
Natpis nam govori da su ovdje sahranjene dvije osobe – otac i sin iz feudalne porodice Primilovića. Prezime i ime sina su prvi put evidentirani prilikom ispitivanja ovog lokaliteta.
S obzirom da su pod nekropolom sahranjeni otac i sin, postoji mogućnost da su oba Primilovića poginula i zajedno sahranjena.
Primilovići su bili ugledni ljudi koji su vjerovatno gospodarili dijelom područja pod vlašću Pavlovića. Sahranjeni su na „svojoj zemlji, plemenitoj“.
Stećci u dvorištu porodične kuće
Vezano:
Nekropole stećaka
Zarasla nekropola Pavlovića u Gornjim Palama
Nekropola stećaka kod Delijaša
Glasinac: Otkriveni skeleti, drvena arhitektura i praistorijska keramika
(www.palelive.com)
